فهرست مطالب
دندان در آوردن نوزادان کودکان
دندان در آوردن نوزادان کودکان : کودک شما خيلي زودرنج و تحريک‌پذير شده است و آب زيادي از دهانش بيرون مي‌ريزد. به نظر مي‌رسد که هر کاري مي‌کنيد نمي‌توانيد کوچولوي خود را آرام کنيد و کودک هيچ ميلي به خوردن غذا ندارد. ( دندان در آوردن نوزادان و کودکان )
چه اتفاقي براي کودک افتاده است؟ به احتمال زياد کودک شما در حال دندان در آوردن است.
دست‌هاي خود را تميز کنيد و با نوک انگشت روي خط لثه کودک بکشيد و وجود نشانه‌هاي تورم و التهاب را بررسي کنيد.
اگر کودک در حال دندان در آوردن باشد، با فشار مختصر انگشتتان بر روي لثه‌ها، مي‌توانيد درد و ناراحتي او را تسکين بدهيد.
کودک چه زماني بايد دندان در بياورد؟
اصولاً برای این پرسش که “کودک چه زمانی باید دندان در بیاورد؟” نمی‌توان پاسخ دقیقی ارائه کرد،
درست همان‌طور که نمی‌توان گفت کودک از چه زمانی شروع به راه رفتن می‌کند. به طور کلی اولین علائم ورم لثه‌ها در حدود ۶ ماهگی کودک دیده می‌شود.
بعضی از کودکان زودتر از ۶ ماهگی و بعضی دیرتر دندان در می‌آورند. وراثت و عوامل ژنتیکی در اینجا نقش مهمی دارد.
اگر به خاطراتی که از دوران کودکی خودتان وجود دارد مراجعه کنید و یا اگر مادر بزرگ شما هم از آن دسته مادرانی بوده که زمان دندان در آوردن همه نوه‌هایش را ثبت می‌کرده است، می‌توانید انتظار داشته باشید که زمان دندان در آوردن کودک شما هم شبیه به خودتان باشد.
دندان‌های شیری
اصولاً کودکان از زمان تولد یک مجموعه کامل شامل ۱۲ دندان شیری در دهان خود دارند. این دندان‌ها در زیر لثه مخفی شده‌اند و در صف انتظار برای در آمدن از لثه هستند.
چگونگی دندان در آوردن در هر کودک متفاوت است، اما بعضی از الگوهای عمومی که در اغلب کودکان در زمان دندان در آوردن دیده می‌شود، شامل موارد زیر است:
- دندان‌ها به شکل جفتی در فک بالا و پایین رشد می‌کنند. معمولاً دندان پایینی کمی قبل از همتای بالایی خود در می‌آید و دختران هم معمولاً کمی زودتر از پسران دندان در می‌آورند.
- ظهور دندان‌ها معمولاً طبق “قانون چهار چهار“ اتفاق می‌افتد. یعنی چهار دندان اول کودک در حدود ۶ ماهگی او در می‌آید و بعد از آن هر ۴ ماه، ۴ دندان جدید در می‌آورد تا وقتی که معمولاً در حدود سن دو و نیم سالگی، همه دندان‌های شیری در می‌آیند.
دندان‌های شیری
- دندان‌ها با زاویه‌ای غیر معمول از لثه خارج می‌شوند. بعضی از دندان‌ها به شکل صاف در می‌آیند اما بعضی دیگر، ابتدا کمی کج هستند و بعد از مدتی در مسیر معمول خود قرار می‌گیرند و صاف می‌شوند.
- نگران فاصله بین دندان‌های کودک نباشید. فاصله بین دندان‌های شیری به این خاطر است که بتوان راحت‌تر فضای بین دندان‌ها را تمیز کرد و الزاماً مشخص کننده الگوی رشد دندان‌های دائمی در آينده و وجود فاصله زیاد در بین آنها نخواهد بود.
چطور می‌توانم تشخیص دهم که کودک من در حال دندان در آوردن است؟
علاوه بر آبریزش شدید از دهان کودک و کج‌خلقی او که از شاخص‌ترین نشانه‌های دندان در آوردن است، می‌توانید از تست ماساژ لثه هم استفاده کنید.
اصولاً ماساژ دادن لثه نوزادان خیلی راحت‌تر از نگاه کردن به دهان و لثه اوست و کودک خیلی بهتر اجازه می‌دهد که لثه‌هایش را ماساژ بدهید. برای این منظور انگشت خود را در امتداد لبه لثه‌ها بکشید تا ورم خفیفی که مربوط به قبل از در آمدن دندان‌های شیری است را احساس کنید.
البته گاهی اوقات، تشخیص دندان در آوردن کودک به راحتی ممکن نیست، زیرا میزان ناآرامي و زودرنجی مربوط به دندان در آوردن در کودکان مختلف تا حد بسیار زیادی تفاوت دارد.
در بعضی از کودکان در آمدن دندان‌ها روند ثابتی دارد و هر ماه یک بار اتفاق می‌افتد. در حالی که در خیلی از کودکان این روند به صورت مقطعی شدت می‌گیرد و بعد متوقف می‌شود و دوباره شروع می‌شود.
چطور می‌توانم تشخیص دهم که کودک من در حال دندان در آوردن است؟
در این صورت کودک ناگهان یک هفته خیلی بدخلق و حساس می‌شود و همزمان شما می‌بینید که چهار ورم کوچک در لثه‌هایش پدیدار شد. معمولاً در مواقعی که چند دندان به طور همزمان در می‌آیند، کودک بیشترین میزان ناراحتی و تحریک‌پذیری را نشان می‌دهد.
بعضی از کودکان در زمان در آمدن دندان‌های آسیاب، دچار ورم و درد شدیدی می‌شوند. اگر کودک اجازه بدهد که داخل دهانش را نگاه کنید، می‌توانید ببینید که یک توده متورم در اطراف دندانی که در حال رشد است، تشکیل شده است.
اگر مشاهده کردید که یک تاول کبود رنگ و خمیر مانند بر روی دندان در حال رشد به وجود آمده است، اصلاً وحشت نکنید. در واقع این یک توده خون است که در زیر لایه سطحی بافت لثه تشکیل شده است.
بهترین کار برای رفع این ورم‌های دردناک آن است که روی آن کمپرس سرد (مانند بستنی چوبی) بگذارید. ( دندان در آوردن نوزادان کودکان )
آیا کودک من بیمار است یا دندان در می‌آورد؟
اگر واقعاً به منشأ ناراحتی و کج‌خلقی کودکتان مشکوک هستید، آن را به دندان در آوردن ربط ندهید، بلکه اجازه بدهید پزشک در این باره نظر بدهد.
اما چند راهنمایی کلی برای آنکه بتوانید تفاوت بین دندان در آوردن و بیماری‌هایی از قبیل عفونت گوش را تشخیص بدهید، در اینجا ارائه می‌شود:
- آبی که به خاطر دندان در آوردن از دهان کودک خارج می‌شود، همان بزاق شفاف است و با آبریزش بینی فرق دارد. مخاط ناشی از سرماخوردگی به صورت درشت و زرد رنگ است و از بینی هم خارج می‌شود. آبریزش بینی معمولاً ناشی از یک حساسیت یا عفونت است، به ویژه اگر با آبریزش از چشم همراه باشد.
- دندان در آوردن بسیار به ندرت باعث تب شدید بالاتر از ۳/۳۸ درجه سانتی‌گراد در کودک می‌شود.
آیا کودک من بیمار است یا دندان در می‌آورد؟
- ممکن است دندان در آوردن کودک را با گوش درد اشتباه بگیرید. معمولاً کودکان در هنگام دندان در آوردن، گوش خود را می‌کشند که احتمالاً به خاطر دردی است که از دندان‌ها به گوش کودک کشیده می‌شود. بعضی از کودکان هم دوست دارند با گوش‌های خود بازی کنند. به هر حال کشیدن گوش در کودکان نمی‌تواند نشانه قابل اعتمادی برای تشخیص بیماری باشد. کودکانی که دچار عفونت گوش شده باشند، معمولاً به راحتی نمی‌توانند سر روی بالش بگذارند و بخوابند، ضمن آنکه علائم و نشانه‌های سرماخوردگی نیز در آنها دیده می‌شود.
- علائم بیماری در کودکانی که در حال دندان در آوردن هستند، به شکل تهاجمی پیشرفت نمی‌کند. به عنوان یک قاعده کلی می‌توان گفت هر وقت نسبت به بیماری کودک مشکوک هستید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. ( دندان در آوردن نوزادان کودکان )
کودک در حال دندان در آوردن را چگونه می‌توان آرام کرد؟
احتمالاً در همان روزهایی که شما نگران ناراحتی و بی‌خواب شدن کودک آرام خود در شب‌ها هستید، کم کم صدای برخورد جسم سختی به پشت قاشق غذاخوری کودک را می‌شنوید و یا رشد اجسام نوک تیزی را در دهان او حس می‌کنید.( دندان در آوردن نوزادان کودکان )
اما در واقع دندان‌های کودک جایی از دهان او را نمی‌بُرد و به صورت ناگهاني از لثه بیرون نمی‌زنند، بلکه به آرامی بلند شده و راه خود را به طرف خارج از بافت لثه پیدا می‌کند. با این حال خارج شدن دندان‌های تیز از لثه‌های حساس کودک ممکن است باعث رنجش و ناآرامی او شود.
آب ریختن از دهان کودک
در زمان دندان در آوردن کودک باید انتظار داشته باشید که ترشح بزاق او خیلی زیاد شود.
همچنین کودک شروع به پرت کردن آب دهان خود به بيرون همراه با صدا و خشونت می‌کند. همه این علائم می‌تواند ناشی از شروع دندان در آوردن کودک باشد.
کودک در حال دندان در آوردن را چگونه می‌توان آرام کرد؟
جوش‌های ناشی از آب دهان
پوست حساس و لطیف کودک با بزاق زیادی که از دهان او خارج می‌شود سازگار نیست، به ویژه هنگامی که کودک پوست صورتش را مرتباً روی رختخواب خیس شده خود می‌کشد.
این کار باعث ایجاد جوش‌های قرمز، برآمده و حساس در اطراف لب‌ها و چانه کودک خواهد شد. ( دندان در آوردن نوزادان کودکان )
یک تکه پارچه پنبه‌ای لطیف و جاذب رطوبت را در زیر چانه کودک بگذارید و یا هنگام خوابیدن کودک ، یک حوله نرم زیر سر و صورت او پهن کنید.
آب دهان کودک را با آب ولرم و با مالش بسیار ملایم دست، پاک کنید.
اما سعی نکنید که آن را خشک کنید. دور دهان و چانه کودک را هم می‌توانید با یک نرم کننده ملایم، چرب کنید.
کودک در حال دندان در آوردن را چگونه می‌توان آرام کرد؟
اسهال ناشی از آب دهان
نه تنها صورت و پوست کودک، بلکه دستگاه گوارشی او هم نسبت به افزایش بزاق دهان واکنش نشان می‌دهد. شما باید انتظار داشته باشید که در اوج دوره دندان در آوردن کودک، مدفوع او شل شود و جوش‌های پوستی در زیر پارچه پوشک او نیز به وجود بیاید.
دندانپزشک اطفال می گوید این علائم حالت موقتی دارد و وقتی دندان‌ها کاملاً می رویند، برطرف خواهند شد. در این مدت می‌توانید یک پماد ضد حساسیت به پاهای کودک بمالید.
تب و تحریک‌پذیری
التهاب ناشی از فشاري که دندان‌های سخت به بافت نرم لثه وارد مي‌کنند، می‌تواند باعث ایجاد تب (تا ۳/۳۸ درجه سانتی‌گراد)، ناآرامی و زودرنجی شدید در کودک شود. ( دندان در آوردن نوزادان کودکان )
برای آرام کردن کودک می‌توانید در صورت نیاز به او استامینوفن بدهید (دوز مناسب را از پزشک سئوال کنید).
کودک در حال دندان در آوردن را چگونه می‌توان آرام کرد؟
گاز گرفتن
کودکي که دندان در مي‌آورد، ميل دارد مدام چيزي يا کسي را گاز بگيرد. جاي دندان‌هاي کودک روي لبه‌هاي تختخوابش و صداي تق تق ناشي از برخورد دندان‌ها به پشت قاشق، اولين نشانه‌هاي حساس شدن لثه‌هاي کودک و تمايل او به گاز گرفتن است.
علاوه بر آن ممکن است کودک در اين زمان مرتباً نوک انگشتان يا بازوها و گاهي سينه شما را در حال شير خوردن گاز بگيرد.
در اين زمان مي‌توانيد يک جسم سرد و سخت به کودک بدهيد تا آن را گاز بگيرد.
يک قاشق سرد، بستني چوبي، نان شيريني يخ‌زده، حلقه‌هاي دنداني (Teething ring) و يا يک تکه استخوان مرغ که خرده‌ها و ذرات ريز آن را جدا کرده‌ايد، بهترين چيزها براي اين کار هستند.
همچنين مي‌توانيد از بيسکوييت‌هاي سرد که براي کودکان در حال دندان در آوردن توليد شده است، استفاده کنيد.
به خاطر داشته باشيد که ما به هيچ وجه استفاده از مواد بي‌حس کننده لثه را براي کودک توصيه نمي‌کنيم، زيرا نوع و مقدار دقيق ترکيبات موجود در اين محصولات اصلاً مشخص نيست و هيچ شواهد علمي در تأييد ايمني و بي‌خطر بودن آنها نيز وجود ندارد. ( دندان در آوردن نوزادان کودکان )
کودک در حال دندان در آوردن را چگونه می‌توان آرام کرد؟
بي‌خوابي شبانه
رشد دندان‌هاي کودک شب‌ها متوقف نمي‌شود، پس ناآرامي کودک و والدين او هم شب‌ها همچنان ادامه پيدا مي‌کند.
کودکي که قبلاً خيلي آرام بود و شب‌ها راحت مي‌خوابيد، در زمان اوج رشد دندان‌هاي خود ممکن است چندين بار در طول شب بيدار شود و بي‌قراري و کج‌خلقي کند.
حتي بعد از اين دوران هم ممکن است خيلي سخت بتوانيد کودک را به برنامه خواب شبانه‌اي که قبل از دندان در آوردن داشت، دوباره عادت بدهيد.
در مدتي که کودک به خاطر درد و ناراحتي ناشي از دندان در آوردن، شب‌ها خوب نمي‌خوابد، مي‌توانيد قبل از ساعت خواب به او يک دوز استامينوفن بدهيد.
متخصص دندانپزشکی کودکان می گوید همچنين اگر درد کودک خيلي شديد است، دو دوز استامينوفن را در يک وعده به او بدهيد. در صورت نياز بعد از چهار ساعت، دوز بعدي را به او بدهيد.( دندان در آوردن نوزادان کودکان )
کودک در حال دندان در آوردن را چگونه می‌توان آرام کرد؟
بيزاري از غذا خوردن
بيزاري از غذا خوردن يکي از رفتارهايي است که بيشترين تنوع را در ميان کودکان در حال دندان در آوردن نشان مي‌دهد.
بعضي از اين کودکان حتي يک وعده از غذا را هم از دست نمي‌دهند، در حالي که بعضي ديگر خيلي به زحمت غذا مي‌خورند و مادر يا پرستار را حسابي به دردسر مي‌اندازند.
تعداد کمي از کودکان هم ممکن است حتي غذا را از دست کسي که هميشه به او غذا مي‌داده است، پس بزنند.
سعي کنيد در اين مدت بيشتر غذاهاي سرد و خمير مانند (حريره) از قبيل پوره سيب و برفاب آبميوه به کودک بدهيد. اين غذاها را با يک قاشق سرد به او بدهيد تا رغبت بيشتري به خوردن آن داشته باشد.( دندان در آوردن نوزادان کودکان )
دکتر ماندانا حجازی
متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان – دارای بورد تخصصی، عضوو هیئت علمی دانشگاه
(ارتودنسی اطفال – فیشور سیلانت – فلوراید تراپی – فضانگهدارها – روکــش دندان شیری – عصب کشی دندان شیری – دنـدانپزشکی تحت بیهـوشی)
